Ochrona patentowa jest sposobem, dzięki któremu wynalazcy mogą zapewnić sobie wyłączne prawa do swoich wynalazków. W okresie jej trwania czynem zabronionym jest kopiowanie rozwiązań opatentowanych bez zgody osoby, na którą Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej wystawił patent. Skorzystanie z rozwiązania opatentowanego będzie wymagało porozumienia z właścicielem patentu, prawdopodobnie także zapłaty. Ochrona patentowa jest więc sposobem, dzięki któremu zapewniana jest uczciwa konkurencja rynkowa, a wynalazcy mają motywację ekonomiczną do generowania kolejnych innowacyjnych rozwiązań. Gdyby jej nie było, każdy mógłby bez jakichkolwiek ograniczeń i świadczeń kopiować rozwiązania, nad którymi ktoś pracował całe miesiące albo wręcz lata. Pociągałoby to za sobą brak motywacji ekonomicznej i prawdopodobny spadek innowacyjności.
W dobie gospodarki opartej na wiedzy taka sytuacja byłaby dosłownie katastroficzna. Patentem objęte mogą być nie tylko wynalazki, lecz także wzory użytkowe (rozwiązania dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu). Ochrona patentowa zaczyna się z chwilą wydania przez Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej prawomocnej decyzji o przyznaniu patentu (pod warunkiem uiszczenia wszelkich opłat) i trwa przez okres dwudziestu lat. Nie jest możliwym przedłużenie ochrony patentowej poza regulowanymi prawnie wyjątkami